Abstrakt
Trzecie Imperium (Das Dritte Reich) autorstwa Arthura Moellera van den Brucka była jednym z najważniejszych manifestów ideologicznych konserwatywnej rewolucji w okresie Republiki Weimarskiej. Celem niniejszego artykułu jest analiza stopnia rewaloryzacji i dewaloryzacji elementów mitów politycznych oraz odtworzenie struktury myślenia mitycznego w tej publikacji. Przedstawienie wartości przypisywanych mitom politycznym w publicystyce innych przedstawicieli konserwatywnej rewolucji oraz w narodowym socjalizmie pozwoli na wskazanie różnic między myślą Moellera a narodowym socjalizmem, a także całym nurtem rewolucji konserwatywnej. Moeller przypisywał Niemcom misję przeprowadzenia antyliberalnej rewolucji, sakralizując ich rolę. Partia, która połączyłaby konserwatyzm z nacjonalizmem, stworzyłaby oczekiwane Trzecie Imperium i pokonała liberalizm, który Moeller uważał za absolutne zło. Krytykował on rewolucję listopadową z 1918 roku oraz Marksa i marksistów, obwiniając ich za zniszczenie socjalizmu, zmarnowanie potencjału rewolucji i przyczynienie się do triumfu zła. Autor Trzeciego Imperium oczekiwał rewolucji o charakterze nacjonalistycznym i konserwatywnym, przypisując jej katechoniczny charakter. Niemarksistowski socjalizm miał stanowić fundament nowego porządku, pełniąc funkcję pośrednika między światem ludzi a światem dobra. Choć Moeller, podobnie jak cały nurt konserwatywnej rewolucji, miał pozornie zbieżne cele z narodowym socjalizmem, obie doktryny różniły się znacząco pod względem ideowym, co uniemożliwiało ich wzajemne oddziaływanie.
Bibliografia
- Biały F., Arthur Moeller van den Bruck i tzw. rewolucja konserwatywna, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1980, t. 6, s. 43–55.
- Bäcker R., Mity polityczne Kremla roku 2022, „Myśl Polityczna. Political Thought” 2022, t. 4, nr 15, s. 7–26, https://wydawnictwo.sejm.gov.pl/publikacja/mysl-polityczna-political-thought-415-2022/
- Bäcker R., Nietradycyjna teoria polityki, Toruń 2012.
- Campbell J., Potęga mitu: Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem, tłum. I. Kania, Kraków 2013.
- Della Sala V., Europe’s odyssey?: Political Myth and the European Union, „Nations and Nationalism” 2016, t. 22, nr 3, s. 524–541, https://doi.org/10.1111/nana.12159
- Della Sala V., Political Myth, Mythology and the European Union, „JCMS: Journal of Common Market Studies” 2010, t. 48, nr 1, s. 1–19, https://doi.org/10.1111/j.1468-5965.2009.02039.x.
- Girardet R., Mythes et Mythologies Politiques, Paris 1986.
- Halban L., Religja w Trzeciej Rzeszy, Lwów 1936.
- Hamza G., The Idea (Concept) of „Third Reich” in the German Legal, Philosophical and Political Thinking in the 20th Century, „Revista Brasileira de Estudos Politicos” 2014, nr 109, s. 177–196.
- Hitler A., Mein Kampf. Edycja krytyczna, tłum. E.C. Król, Warszawa 2020.
- Jung E.J., Władztwo miernot. Jego rozpad i zastąpienie przez Nowe Imperium, tłum. W. Kunicki, Kraków 2019.
- Jünger E., Publicystyka polityczna 1919–1936, tłum. W. Kunicki, N. Żarska, K. Żarski, Kraków 2007.
- Jünger E., Robotnik: Panowanie i forma bytu: maksima-minima, tłum. W. Kunicki, Warszawa 2010.
- Jünger E., Totalna Mobilizacja, w: W. Kunicki (red.), Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, Poznań 1999, s. 445–465.
- Krebs G., Moeller van den Bruck: Inventor of the „Third Reich”, „American Political Science Review” 1941, t. 35, nr 6, s. 1085–1105, https://doi.org/10.2307/1950548.
- Kunicki W., Wprowadzenie, w: idem (red.), Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, Poznań 1999, s. 7–82.
- Kunicki W., O Moellerze van den Brucku i jego bestsellerowej książce Das Dritte Reich, w: A. Moeller van den Bruck, Trzecie Imperium, tłum. W. Kunicki, Kraków 2021, s. VII–LXII.
- Lauryssens S., Człowiek, który wymyślił Trzecią Rzeszę, tłum. K. Bockenheim, Wrocław 2000.
- Linz J., Totalitaryzm i autorytaryzm, w: J. Szczupaczyński (opr.), Władza i społeczeństwo. Antologia tekstów z zakresu socjologii polityki, Warszawa 1995, s. 303–326.
- Lobenstein-Reichmann A., Liberalismus–Demokratie–Konservatismus. Moeller van den Bruck, das Begriffssystem eines Konservativen zu Beginn der Weimarer Republik, w: D. Cherubim, K. Jakob, A. Linke (red.), Neue deutsche Sprachgeschichte: Mentalitäts-, kultur- und sozialgeschichtliche Zusammenhänge, Berlin–Boston 2002, s. 183–206.
- Maciejewski M., Koncepcja Trzeciej Rzeszy Arthura Moellera van den Brucka, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1980, t. 6, s. 57–71.
- Maciejewski M., Niemieckie elity a hitleryzm. O stosunku rewolucyjnych konserwatystów do nazizmu w Rzeszy demokratycznej i hitlerowskiej, Wrocław 1994.
- Moeller van den Bruck A., Trzecie Imperium, tłum. W. Kunicki, Kraków 2021.
- Mohler A., Die Konservative Revolution in Deutschland 1918–1932. Ein Handbuch, Darmstadt 1989.
- Ohana D., Georges Sorel and the Rise of Political Myth, „History of European Ideas” 1991, t. 13, nr 6, s. 733–746, https://doi.org/10.1016/0191-6599(91)90138-O.
- Pankakoski T., What is Conservative and Revolutionary about the „Conservative Revolution”? Argument-level Evidence from Three Thinkers, „Frontiers in Political Science” 2002, t. 4, s. 1–13, https://doi.org/10.3389/fpos.2022.959411.
- Pfahl-Traughber A., Konservative Revolution und Neue Rechte. Rechtsextremistische Intellektuelle gegen den demokratischen Verfassungsstaat, Opladen 1998.
- Rak J., Siatka typologiczna mitów jako narzędzie do badania myśli politycznej, w: J. Marszałek-Kawa, K. Kakareko (red.), Azjatyckie pogranicza kultury i polityki, Toruń 2017, s. 191–226.
- Rosenberg A., Der Mythus des 20. Jahrhunderts: eine Wertung der seelischgeistigen Gestaltenkämpfe unserer Zeit, München 1930.
- Schmitt C., Nauka o konstytucji, tłum. M. Kurakowska, R. Marszałek, Warszawa. 2013.
- Schmitt C., Porządek wielkoobszarowy w prawie międzynarodowym z zakazem interwencji dla sił obcych w danym obszarze. Przyczynek do pojęcia Rzeszy w prawie międzynarodowym, tłum. B. Baran, Warszawa 2018.
- Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, tłum. M.A. Cichocki, Warszawa 2012.
- Siewierska-Chmaj A., Mit polityczny jako fundament ideologii. Próba analizy, w: J. Chłopecki i in. (red.), Przekazy polityki, Kraków–Rzeszów–Zamość 2009, s. 9–60.
- Skarzyński R., Konserwatyzm. Zarys dziejów filozofii politycznej, Warszawa 1998.
- Spengler O., Zmierzch Zachodu, opr. H. Werner, tłum. J. Mąrzecki, Warszawa 2014.
- Szlachta B., Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce, Kraków–Warszawa 1998.
- Tismeneanu V., Wizje zbawienia. Demokracja, nacjonalizm i mit w postkomunistycznej Europie, tłum. H. Jankowska, Warszawa 2000.
- Voegelin E., Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Warszawa 1992.
- Weiß V., Moderne Antimoderne: Arthur Moeller van den Bruck und der Wandel des Konservatismus, Paderborn 2012.
- Wielomski A., Ernst Jünger i niemiecka rewolucja konserwatywna, w: idem, Prawica XX wieku, t. 2, Radzymin 2017, s. 117–133.
- Wielomski A., Funkcja mitu politycznego w koncepcjach Alfreda Rosenberga, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2022, t. 44, nr 4, s. 35–59, https://doi.org/10.19195/2300-7249.44.4.3.
- Wielomski A., Georges Sorel i narodziny faszystowskiego mitu politycznego, „International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal” 2021, t. 27, nr 1, s. 63–72, https://doi.org/10.18778/16414233.27.06.
- Wielomski A., Katolik – Prusak – nazista. Sekularyzacja w biografii ideowej Carla Schmitta, Radzymin–Warszawa 2019.
- Wielomski A., Rasowa interpretacja dziejów Alfreda Rosenberga, „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem” 2023, t. 45, nr 1, s. 85–103, https://doi.org/10.19195/2300-7249.45.1.4.
- Zakrzewski M., Rewolucja konserwatywna – przypadek Polski. Myśl polityczna środowiska „Buntu Młodych” i „Polityki” 1931–1939, Kraków 2021.
Downloads
Download data is not yet available.
