Starość a przemiany więzi społecznych
Abstrakt
The article contains an attempt to discuss the “socialisation” of elderly people today. In the 20th century there were considerable changes within the family, the relationships between old parents and adult children underwent gradual transformation — links formerly based on collaboration, dependence and togetherness were replaced by relationships of the type of “staying in contact” and symbolic exchanges. In Poland, especially in the countryside these changes occurred over a longer period than in the west due to the later introduction of retirement and the traditions of extended families. In the 20th century however there occurred at the same time changes in the feelings of communality — instead of relationships based on physical contact and geographical closeness, there developed symbolic groups and communities, often based on indirect means of communication. An effect of the loosening of the ties between the generations in a family and changes in the form of communality is loneliness which is declared by a considerable number of old people in Poland who in their youth had been socialized in communities characterized by physical closeness and joint participation in everyday activities. On the basis of ethnographic studies in Warsaw the article presents four case studies which serve as examples of the lifestyles of four elderly women in families with stronger and looser relationships and in other types of groups/communities: in a daycare centre and non-governmental organization.
Słowa kluczowe
starość; trzeci wiek; wspólnota; przemiany więzi społecznych; rodzina; kultura młodości
Bibliografia
Anderson Benedict, 1997, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. Stefan Amsterdamski, Znak, Kraków.
Błędowski Piotr, 2002, Gospodarstwa domowe i sytuacja mieszkaniowa ludzi starych, w: Brunon Synak (red.), Polska starość, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Bourdieu Pierre, Passeron Jean-Claude, 1990, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. Elżbieta Neyman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Czekanowski Piotr, 2002, Rodzina w życiu osób starszych i osoby starsze w rodzinie, w: Brunon Synak (red.), Polska starość, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Czepulis-Rutkowska Zofia, 2000, Systemy emerytalne a poziom zabezpieczenia materialnego emerytów, IPiSS, Warszawa.
Czerwiński Marcin, 1969, Przemiany obyczaju, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Filiciak Mirosław i in., 2010, Młodzi i media. Etnografia cyfrowego świata, „Kultura Popularna”, nr 1.
Finch Janet, 1994, Family Obligations and Social Change, Polity Press, Cambridge.
Gergen Kenneth J., 2009, Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym, tłum. Mirosława Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Gilleard Chris, Higgs Paul, 2000, Cultures of Ageing: Self, Citizen and the Body, Pearson Education, Harlow.
Gilleard Chris, Higgs Paul, 2005, Contexts of Ageing: Class, Cohort and Community, Polity Press, Cambridge.
Hareven Tamara K., 1982, The Lifecourse and Ageing in Historical Perspective, w: Tamara K. Hareven, Kathleen J. Adams, Ageing and Life Course Transitions: An Interdisciplinary Perspective, Tavistock Publications, London–New York.
Hazan Haim, 1990, Dimensions of Change: Three Studies of the Construction of Ageing, w: Paul Spencer, Anthropology and the Riddle of the Sphinx: Paradoxes of Change in the Lifecourse, Routledge, London.
Hochschild Arlie R., 2000, An Old Age Community, w: Jaber F. Gubrium, James A. Holstein (red.), Aging and Everyday Life, Blackwell Publishers, Malden, Mass.
Keith Jennie, 1980a, Old Age and Community Creation, w: Christine L. Fry i in., Aging in Culture and Society: Comparative Viewpoints and Strategies, Praeger Publishers, New York.
Keith Jennie, 1980b, „The Best Is Yet To Be”: Toward an Anthropology of Age, „Annual Review of Anthropology”, t. 9, s. 339–364.
Knorr-Cetina Karin, 1997, Sociality with Objects: Social Relations in Postsocial Knowledge Societies, „Theory, Culture and Society”, t. 14, s. 1–30.
Lehr Urszula, 2007, U schyłku życia. Starość mieszkańców wsi Beskidu Śląskiego i Podhala, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Warszawa.
Marcus George E., 2003, Użyteczność kategorii uczestnictwa w zmieniających się kontekstach antropologicznych badań terenowych, w: Dorota Wolska, Marcin Brocki (red.), Clifford Geertz — lokalna lektura, Wydawnictwo UJ, Kraków,.
Marody Mirosława, Giza-Poleszczuk Anna, 2004, Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej, Scholar, Warszawa.
Olcoń-Kubicka Marta, 2009, Indywidualizacja a nowe formy wspólnotowości, Scholar, Warszawa.
Olędzki Jerzy, 1991, Murzynowo. Znaki istnienia i tożsamości kulturalnej mieszkańców wioski nadwiślańskiej XVII–XX, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Piotrowski Jerzy, 1973, Miejsce człowieka starego w rodzinie i społeczeństwie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Szukalski Piotr, 2002, Przepływy międzypokoleniowe i ich kontekst demograficzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Szynkiewicz Sławoj, 1976, Rodzina. Elementy systemu pokrewieństwa, w: Maria Biernacka i in. (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Ossolineum, Wrocław.
Tarkowska Elżbieta, 2005, Stary człowiek w Polsce, „Więź”, nr 10.
Zalewska Joanna, 2009, „Stary człowiek w kulturze młodości. Doświadczanie starości wśród warszawskich seniorów”, IFiS PAN, Warszawa, niepublikowana praca doktorska.
Zawistowicz-Adamska Krystyna, 1948, Społeczność wiejska. Doświadczenia i rozważania z badań terenowych w Zaborowie, Polski Instytut Służby Społecznej, Łódź.
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej Polska
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
