Spór o rasy ludzkie i jego konsekwencje dla teorii socjologicznej

Radosław Tyrała

doi:10.35757/KiS.2007.51.3.7

Tom 51 Nr 3 (2007): Teoretyczne konfrontacje

Artykuły i rozprawy

Spór o rasy ludzkie i jego konsekwencje dla teorii socjologicznej

Radosław Tyrała⁺⁻

PDF

DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2007.51.3.7
Przesłane: 2 sierpnia 2023
Opublikowane: 20 września 2007

Abstrakt

The subject of this paper is the dispute over human races taking place in biology and the social sciences. In particular, it concerns such issues as: the concept of race, the existence of races and racial differences. In the second half of the XX century that dispute was strongly influenced by “external” factors — i.e. socio-political — because of its political incorrectness. The intensity of those factors was so great, that it made impossible to solve this problem “within” science — i.e. using scientific methods. In my opinion, it was the result of, as I called it, the strategy of social survival. It is a case of biological influence on social structure and, as consequence, on the extent of scientific knowledge. Such issues could be the subject of research of a new scientific field which I postulate in this paper — namely the socio-biology of knowledge, which is a synthesis of socio-biology/evolutionary psychology and the sociology of knowledge.

Bibliografia

Amsterdamska Olga, 1992, Odmiany konstruktywizmu w socjologii nauki, w: Józef Niżnik (red.), Pogranicza epistemologii, IFiS PAN, Warszawa.
Balicki Jan, 1986, Dyskryminacja rasowa. Przeszłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Barkow Jerome H., Cosmodes Leda, Tooby John (red.), 1992, The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture, Oxford University Press, New York.
Barnes Barry, Bloor David (wybór), 1993, Mocny program socjologii wiedzy, IFiS PAN, Warszawa.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. Józef Niżnik, PIW, Warszawa.
Bielicki Tadeusz, 1961, Typologiczna i populacyjna koncepcja rasy w antropologii, Zakład Antropologii PAN (Materiały i Prace Antropologiczne, nr 53), Wrocław.
Bielicki Tadeusz (red.), 1976, Mały słownik antropologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Blackmore Susan, 2002, Maszyna memowa, tłum. Norbert Radomski, Rebis, Poznań.
Buss David M., 2001, Psychologia ewolucyjna, tłum. Marek Orski, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Collins Harry, Pinch Trevor, 1998, Golem, czyli co trzeba wiedzieć o nauce, tłum. Anna Tanalska-Dulęba, Wydawnictwo Cis, Warszawa.
Czerniak Stanisław, 1985, Między filozofią a socjologią. Klasyczne i postklasyczne koncepcje socjologii wiedzy, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.
Dawkins Richard, 1996, Samolubny gen, tłum. Marek Skoneczny, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Dröscher Vitus B., 1996, Reguła przetrwania. Jak zwierzęta przezwyciężają niebezpieczeństwa ze strony środowiska , tłum. Anna Danuta Tauszyńska, PIW, Warszawa.
Gould Stephen Jay, 1999, Niewczesny pogrzeb Darwina, tłum. Nina Kancewicz-Hoffman, Prószyński i S-ka, Warszawa
Herrnstein Richard J., Murray Charles, 1994, The Bell Curve: Intelligence and Class Structure in American Life, Free Press, New York.
Jensen Arthur R., 1969, How Much Can We Boost I.Q. and Scholastic Achievement?, „Harvard Educational Review”, t. 39, s. 1–123.
Kaszycka Katarzyna A., Strzałko Jan, 2003, „Race” — Still an Issue for Physical Anthropology? Results of Polish Studies Seen in the Light of the U.S. Findings, „American Anthropologist”, t. 105, nr 1, s. 114–122.
Krzanowska Halina, Łomnicki Adam, Rafiński Jan, Szarski Henryk, Szymura Jacek M., 2002, Zarys mechanizmów ewolucji, PWN, Warszawa.
Kuźniar Roman, 2000, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Scholar, Warszawa.
Lieberman Leonard, Reynolds Larry T., 1996, Race: The Deconstruction of a Scientific Concept, w: Leonard Lieberman, Larry T. Reynolds (red.), Race and Other Misadventures: Essays in Honour of Ashley Montagu in his Ninetieth Year, General Hall, Dix Hills NY.
Lopreato Joseph, Crippen Timothy, 1999, Crisis in Sociology: The Need for Darwin, Transaction Publishers, New Brunswick–London.
Malinowski Andrzej, Strzałko Jan (red.), 1985, Antropologia, PWN, Warszawa–Poznań.
Mannheim Karl, 1992, Ideologia i utopia, tłum. Jan Miziński, Test, Lublin.
Martin John Levi, Yeung King-To, 2003, The Use of the Conceptual Category of Race in American Sociology, 1937–99, „Sociological Forum”, t. 18, nr 4, s. 521–543.
Pinker Steven, 2002, Jak działa umysł, tłum. Małgorzata Koraszewska, Książka i Wiedza, Warszawa.
Pinker Steven, 2005, Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, tłum. Agnieszka Nowak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Plomin Robert, DeFries John C., McClearn Gerald E., McGuffin Peter, 2001, Genetyka zachowania, tłum. Ewa Czerniawska, Kamila Duniec, PWN, Warszawa.
Popper Karl R., 1992, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. Adam Chmielewski, PWN, Warszawa.
Rokicki Jarosław, 2002, Kolor, pochodzenie, kultura. Rasa i grupa etniczna w społeczeństwie Stanów Zjednoczonych Ameryki, Universitas, Kraków.
Rushton J. Philippe, 2000, Race, Evolution and Behavior: A Life History Perspective, Charles Darwin Research Institute, Port Huron.
Scheler Max,1990, Problemy socjologii wiedzy, tłum. różni, PWN, Warszawa.
Tyrała Radosław, 2005a, O jeden takson za dużo. Rasa jako kategoria społecznie problematyczna, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Tyrała Radosław, 2005b, O pochodzeniu rasizmu, czyli o zwierzęcej naturze ludzkiej, w: Adriana Celińska, Kajetana Fidler (red.), Człowiek — zwierzę, człowiek — maszyna, Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”, Kraków.
Wade Peter, 2002, Race, Nature and Culture: An Anthropological Perspective, Pluto Press, London–Sterling.
Wilson Edward O., 1998, O naturze ludzkiej, tłum. Barbara Szacka, Zysk i S-ka, Poznań.
Wilson Edward O., 2000, Socjobiologia, tłum. Mariusz Siemiński, Zysk i S-ka, Poznań.
Wright Robert, 2004, Moralne zwierzę. Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni: psychologia ewolucyjna a życie codzienne, tłum. Hanna Jankowska, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Zybertowicz Andrzej, 1995, Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy, Wydawnictwo UMK, Toruń.

Downloads

Download data is not yet available.

Słowa kluczowe

rasy ludzkie
rasizm
socjologia wiedzy
socjobiologia
strategia przetrwania społecznego

Jak cytować

Tyrała, R. (2007). Spór o rasy ludzkie i jego konsekwencje dla teorii socjologicznej. Kultura I Społeczeństwo, 51(3), 149–169. https://doi.org/10.35757/KiS.2007.51.3.7

Prawa autorskie

Podobne artykuły

Marcin Jarząbek, Socjologia historyczna a teoria gier , Kultura i Społeczeństwo: Tom 66 Nr 4 (2022)
Paweł Rodak, Fenomen pisania o własnym życiu , Kultura i Społeczeństwo: Tom 66 Nr 2 (2022)
Grażyna Kubica, Introduction: Engaged Anthropology vis-à-vis Michael Burawoy’s Public Sociology — A View from Poland [Wstęp. Socjologia zaangażowana a Michaela Burawoya socjologia publiczna — widziane z polskiej perspektywy] , Kultura i Społeczeństwo: Tom 64 Nr 2 (2020): ANTROPOLOGIA ZAANGAŻOWANA W CZASIE NACJONALISTYCZNEGO WZMOŻENIA
Arkadiusz Jabłoński, Socjologia moralności jako nauka empiryczna , Kultura i Społeczeństwo: Tom 51 Nr 2 (2007): Tożsamość religii – religie tożsamości
Ryszard Radzik, Główne czynniki formowania się nowoczesnej wspólnoty białoruskiej (XIX–XXI w.) , Kultura i Społeczeństwo: Tom 66 Nr 4 (2022)
Magda Szcześniak, Od chłopa do rolnika. Socjalistyczne opowieści awansu na polskiej wsi w latach sześćdziesiątych , Kultura i Społeczeństwo: Tom 66 Nr 2 (2022)
Kamila Biały, Marcin Gońda, Andrzej Piotrowski, Karol Haratyk, Anna Rosińska, Polacy w świecie późnego kapitalizmu: doświadczenia biograficzne a łady społeczne , Kultura i Społeczeństwo: Tom 63 Nr 4 (2019): POLES IN THE WORLD OF LATE CAPITALISM
Mateusz Włodarek, Studia socjologiczne nad architekturą , Kultura i Społeczeństwo: Tom 65 Nr 3 (2021)
Antoni Sułek, Socjologia II Rzeczypospolitej jako tradycja , Kultura i Społeczeństwo: Tom 64 Nr 3 (2020): PROJEKTOWANIE DZIECIŃSTWA
Maciej Witkowski, Etnograﬁa z sercem na dłoni. Antropologia wiedzy o relacjach Romów z nie-Romami , Kultura i Społeczeństwo: Tom 62 Nr 2 (2018): PRZEMIANY WIĘZI

1 2 3 4 5 > >>

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

[1] Amsterdamska Olga, 1992, Odmiany konstruktywizmu w socjologii nauki, w: Józef Niżnik (red.), Pogranicza epistemologii, IFiS PAN, Warszawa.

[2] Balicki Jan, 1986, Dyskryminacja rasowa. Przeszłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.

[3] Barkow Jerome H., Cosmodes Leda, Tooby John (red.), 1992, The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture, Oxford University Press, New York.

[4] Barnes Barry, Bloor David (wybór), 1993, Mocny program socjologii wiedzy, IFiS PAN, Warszawa.

[5] Berger Peter L., Luckmann Thomas, 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. Józef Niżnik, PIW, Warszawa.

[6] Bielicki Tadeusz, 1961, Typologiczna i populacyjna koncepcja rasy w antropologii, Zakład Antropologii PAN (Materiały i Prace Antropologiczne, nr 53), Wrocław.

[7] Bielicki Tadeusz (red.), 1976, Mały słownik antropologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa.

[8] Blackmore Susan, 2002, Maszyna memowa, tłum. Norbert Radomski, Rebis, Poznań.

[9] Buss David M., 2001, Psychologia ewolucyjna, tłum. Marek Orski, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

[10] Collins Harry, Pinch Trevor, 1998, Golem, czyli co trzeba wiedzieć o nauce, tłum. Anna Tanalska-Dulęba, Wydawnictwo Cis, Warszawa.

[11] Czerniak Stanisław, 1985, Między filozofią a socjologią. Klasyczne i postklasyczne koncepcje socjologii wiedzy, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.

[12] Dawkins Richard, 1996, Samolubny gen, tłum. Marek Skoneczny, Prószyński i S-ka, Warszawa.

[13] Dröscher Vitus B., 1996, Reguła przetrwania. Jak zwierzęta przezwyciężają niebezpieczeństwa ze strony środowiska , tłum. Anna Danuta Tauszyńska, PIW, Warszawa.

[14] Gould Stephen Jay, 1999, Niewczesny pogrzeb Darwina, tłum. Nina Kancewicz-Hoffman, Prószyński i S-ka, Warszawa

[15] Herrnstein Richard J., Murray Charles, 1994, The Bell Curve: Intelligence and Class Structure in American Life, Free Press, New York.

[16] Jensen Arthur R., 1969, How Much Can We Boost I.Q. and Scholastic Achievement?, „Harvard Educational Review”, t. 39, s. 1–123.

[17] Kaszycka Katarzyna A., Strzałko Jan, 2003, „Race” — Still an Issue for Physical Anthropology? Results of Polish Studies Seen in the Light of the U.S. Findings, „American Anthropologist”, t. 105, nr 1, s. 114–122.

[18] Krzanowska Halina, Łomnicki Adam, Rafiński Jan, Szarski Henryk, Szymura Jacek M., 2002, Zarys mechanizmów ewolucji, PWN, Warszawa.

[19] Kuźniar Roman, 2000, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Scholar, Warszawa.

[20] Lieberman Leonard, Reynolds Larry T., 1996, Race: The Deconstruction of a Scientific Concept, w: Leonard Lieberman, Larry T. Reynolds (red.), Race and Other Misadventures: Essays in Honour of Ashley Montagu in his Ninetieth Year, General Hall, Dix Hills NY.

[21] Lopreato Joseph, Crippen Timothy, 1999, Crisis in Sociology: The Need for Darwin, Transaction Publishers, New Brunswick–London.

[22] Malinowski Andrzej, Strzałko Jan (red.), 1985, Antropologia, PWN, Warszawa–Poznań.

[23] Mannheim Karl, 1992, Ideologia i utopia, tłum. Jan Miziński, Test, Lublin.

[24] Martin John Levi, Yeung King-To, 2003, The Use of the Conceptual Category of Race in American Sociology, 1937–99, „Sociological Forum”, t. 18, nr 4, s. 521–543.

[25] Pinker Steven, 2002, Jak działa umysł, tłum. Małgorzata Koraszewska, Książka i Wiedza, Warszawa.

[26] Pinker Steven, 2005, Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, tłum. Agnieszka Nowak, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.

[27] Plomin Robert, DeFries John C., McClearn Gerald E., McGuffin Peter, 2001, Genetyka zachowania, tłum. Ewa Czerniawska, Kamila Duniec, PWN, Warszawa.

[28] Popper Karl R., 1992, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. Adam Chmielewski, PWN, Warszawa.

[29] Rokicki Jarosław, 2002, Kolor, pochodzenie, kultura. Rasa i grupa etniczna w społeczeństwie Stanów Zjednoczonych Ameryki, Universitas, Kraków.

[30] Rushton J. Philippe, 2000, Race, Evolution and Behavior: A Life History Perspective, Charles Darwin Research Institute, Port Huron.

[31] Scheler Max,1990, Problemy socjologii wiedzy, tłum. różni, PWN, Warszawa.

[32] Tyrała Radosław, 2005a, O jeden takson za dużo. Rasa jako kategoria społecznie problematyczna, Oficyna Naukowa, Warszawa.

[33] Tyrała Radosław, 2005b, O pochodzeniu rasizmu, czyli o zwierzęcej naturze ludzkiej, w: Adriana Celińska, Kajetana Fidler (red.), Człowiek — zwierzę, człowiek — maszyna, Stowarzyszenie Antropologiczne „Archipelagi Kultury”, Kraków.

[34] Wade Peter, 2002, Race, Nature and Culture: An Anthropological Perspective, Pluto Press, London–Sterling.

[35] Wilson Edward O., 1998, O naturze ludzkiej, tłum. Barbara Szacka, Zysk i S-ka, Poznań.

[36] Wilson Edward O., 2000, Socjobiologia, tłum. Mariusz Siemiński, Zysk i S-ka, Poznań.

[37] Wright Robert, 2004, Moralne zwierzę. Dlaczego jesteśmy tacy, a nie inni: psychologia ewolucyjna a życie codzienne, tłum. Hanna Jankowska, Prószyński i S-ka, Warszawa.

[38] Zybertowicz Andrzej, 1995, Przemoc i poznanie. Studium z nie-klasycznej socjologii wiedzy, Wydawnictwo UMK, Toruń.