Abstract
The article is devoted to the presentation and analysis of the research on the social consequences of unemployment conducted in Poland in 1930s during the Great Depression. The Polish study ran parallel to the classic study of Marienthal near Vienna conducted by Paul Lazarsfeld and his team. Majority of Polish studies of poverty were done, just as their Austrian counterparts, by researchers of the socialdemocratic orientation (Leon Krzywicki and his Institute for Social Economy). Methodology of such research ranged from collection and analysis of autobiographical data, structured and open interviews, mail-in questionnaires, observation, analysis of official data (medical, economic and police records) as well as of household budgets. Some of these methods were used in Poland in social research for the first time. The Polish studies of unemployment provided a multifaceted and deep picture of its social consequences. In particular, just as in Marienthal, they demonstrated a devastating effect unemployment had on the personality of the unemployed — apathy, passivity, and inability to organize. The article also discusses the reception of the Marienthal studies in Polish sociology, for instance by Florian Znaniecki, and presents an attempt to draw theoretical generalizations of its results published in 1938 by a psychologist Tadeusz Tomaszewski.
References
- Arnekker E., 1935, „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, nr 3–4, s. 738–743.
- Balsigerowa M., 1932, Społeczne skutki bezrobocia wśród fizycznych pracowników przemysłowych m.st. Warszawy w świetle ankiety roku 1931/32, Wyd. Polskiego Tow. Polityki Społecznej, Warszawa.
- Beales H. L., Lambert B. L. (red.), 1934, Memoirs of the Unemployed, Gollancz, London.
- Borkowski T., Marcinkowski A. (red.), 1996, Socjologia bezrobocia, Interart, Warszawa.
- Chałasiński J., 1935, Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej «Kopalnia» na Górnym Śląsku, „Przegląd Socjologiczny”, t. 3, nr 1–2, s. 146–278.
- Czajkowski T., Derengowski J., 1933, Bezrobocie pracowników umysłowych w Polsce 1927–1932, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Czarnowski S., 1956 [1935], Ludzie zbędni w służbie przemocy, w: Dzieła, t. 2, PWN, Warszawa, s. 186–193.
- Davies J. C., 1975 [1962], Przyczynek do teorii rewolucji, tłum. Z. Szawarski, w: W. Derczyński i in. (red.), Elementy teorii socjologicznych, PWN, Warszawa, s. 389–411.
- Dulczewski Z., 1984, Florian Znaniecki: życie i dzieło, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
- Fleck C., 1999, Die Arbeitslosen von Marienthal, w: D. Kaesler, L. Vogt (red.), Hauptwerke der Soziologie, Kröner, Stuttgart, s. 221–226.
- Hertz A., 1937, Drużyna wodza, „Przegląd Socjologiczny”, t. 5, nr 3–4, s. 599–692.
- Ichheiser G., 1937, Psychologia robotnika, „Przewodnik Pracy Społecznej”, nr 6, s. 145–151.
- Jahoda M., 1982, Employment and Unemployment: A Social-Psychological Analysis, Cambridge University Press, Cambridge, U.K.
- Jahoda M., Lazarsfeld P. F., Zeisel H., 2002 [1933], Marienthal. The Sociography of Unemployed Community, ze wstępem C. Flecka, Transaction Publ., New Brunswick, N.J.
- Kohn M. L., Zaborowski W., Janicka K., Khmelko V., Mach B. W., Paniotto V., Slomczyński K. M., Heyman C., Podobnik B., 2002, Structural Location and Personality During the Transformation of Poland and Ukraine, „Social Psychology Quarterly”, t. 65, nr 4, s. 364–385.
- Krahelska H., Pruss S., 1933, Życie bezrobotnych. Badania ankietowe, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Kraśko N., 1996, Instytucjonalizacja socjologii w Polsce 1920–1970, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
- Kwaśniewicz W., 1993, Between Universal and Native: The Case of Polish Sociology, w: B. Nedelmann, P. Sztompka (red.), Sociology in Europe: In Search of Identity, de Gruyter, Berlin, s. 165–187.
- Landau L., 1936, Bezrobocie i stopa życiowa ludności dzielnic robotniczych Warszawy, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Landau L., Pański J., Strzelecki E., 1939, Bezrobocie wśród chłopów, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
- Landau Z., Tomaszewski J., 1981, Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa.
- Lazarsfeld P. F., 1986 [1958], Badania opinii publicznej a nauki polityczne, tłum. A. Sułek, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, s. 45–59.
- Loos J., 1967 [1933], Wpływ bezrobocia na psychikę mas, w: Pamiętniki bezrobotnych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, t. 2, s. 349–351.
- Margolis A., 1932, Gruźlica w Łodzi. Studjum epidemiologiczno-statystyczne, Wydział Zdrowotności Publicznej Magistratu m. Łodzi, Łódź.
- Melchior Małgorzata, 2004. Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni „na aryjskich papierach”. Analiza doświadczenia biograficznego, Wydawnistwo IFiS PAN, Warszawa.
- Minkowska A., 1935, Rodzina bezrobotna. Na podstawie ankiety 1932 r., Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
- Miś L., 1998, „Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne” Tadeusza Tomaszewskiego na tle epoki i w perspektywie historycznej, w: Z. Ratajczak (red.), Bezrobocie: strategie zaradcze i wzorce pomocy psychologicznej, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 266–275.
- Mlonek K., 1992, Tradycje badań bezrobocia w Polsce — zagadnienia metodologiczne, „Wiadomości Statystyczne”, nr 6, s. 1–6.
- Młodzież…, 1938, Młodzież sięga po pracę, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Neyman J., 1933. Zarys teorji i praktyki badania struktury ludności metodą reprezentacyjną, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Oderfeldówna A., 1937, Młodzież przedmieścia: z badań ankietowych na Ochocie, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Pamiętniki…, 1933, Pamiętniki bezrobotnych. Nr. 1–57, ze wstępem L. Krzywickiego, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
- Pamiętniki…, 1967, Pamiętniki bezrobotnych, t. 1: reedycja wyd. I, t. 2: Pamiętnikarze po latach. Pamiętnikarze w świetle prasy, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
- Piekałkiewicz J., 1934. Sprawozdanie z badania składu ludności robotniczej Polski, Instytut Spraw Społecznych, Warszawa.
- Platt J., 1996, A History of Sociological Research Methods in America 1920–1960, Cambridge University Press, Cambridge, U.K.
- Rosner J., 1933. Une enquête sur la situation de chômeurs en Pologne, „Revue internationale du travail”, t. 27, nr 3, s. 398–412.
- Rychliński S., 1931, Badania monograficzno-opisowe życia robotniczego w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
- Rychliński S., 1932, Badania środowiska społecznego. Podstawowe zagadnienia metodologiczne, Warszawa.
- Sills D. L., 1986. The Lazarsfeld Story as Genre, w: J. Lautman, B. P. Lécuyer (red.), Paul Lazarsfeld (1901–1976): La sociologie de Vienne à New York, Harmattan, Paris, s. 147–160.
- Sułek A., 1986. Socjolog wobec danych urzędowych. Przyczynek do metodologii badań nieankietowych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 121–141.
- Sułek A., 1996, Paul Lazarsfeld i socjologia polska: dzieje kontaktu, percepcji i impaktu, w: K. Gorlach, Z. Seręga (red.), Oblicza społeczeństwa [Księga jubileuszowa dla Władysława Kwaśniewicza], Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 37–54.
- Szacki J., 1995a, Krótka historia socjologii polskiej, w: J. Szacki (red.), Od Supińskiego do Szczepańskiego. Sto lat socjologii polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 11–119.
- Szacki J., 1995b, Wolność i demokracja a tradycje socjologii polskiej, w: A. Sułek, J. Styk (red.), Ludzie i instytucje: stawanie się ładu społecznego, UMCS, Lublin.
- Szczurkiewicz T., 1935, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, t. 15, nr 2, s. 400–404.
- Szturm de Sztrem T., 1931, Bezrobocie w Europie dzisiejszej. Przyczynek do teorii kryzysów, Instytut Gospodarstwa Społecznego, Warszawa.
- Szturm de Sztrem T., 1959, Instytut Gospodarstwa Społecznego, 1920–1944. Przyczynek do historii instytucji naukowo-społecznych w Polsce, PWN, Warszawa.
- Tarkowska E., 1992, Czas w życiu Polaków: wyniki badań, hipotezy, impresje, IFiS PAN, Warszawa.
- Tomaszewski T., 1938, Bezrobocie jako zagadnienie psychologiczne, Wyd. Koła Naukowego Asystentów Uniwersytetu Jana Kazimierza, Lwów.
- Tomaszewski T., 1995, Bezrobocie jako utrata możliwości, w: Z. Ratajczak, Bezrobocie: psychologiczne i społeczne koszty transformacji systemowej, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
- Woleński J., 1985, Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska, PWN, Warszawa.
- Zawadzki B., Lazarsfeld P., 1993 [1935], Psychologiczne konsekwencje bezrobocia, tłum. T. Szawiel, A. Sułek, K. Koseła, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 101–120.
- Zetterberg H. L., 1961, O niektórych sposobach systematyzacji twierdzeń socjologicznych, „Studia Socjologiczne”, nr 3, s. 86–102.
- Znaniecki F., 1992 [1939], Socjologia bezrobotnych, tłum. L. Stetkiewicz, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, s. 3–13.
- Zweig F., 1967 [1933], Dzwon na alarm, w: Pamiętniki bezrobotnych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, t. 2, s. 383–386.
Downloads
Download data is not yet available.
